ŞEFTALİ YETİŞTİRİCİLİĞİ
Ülkemizde birçok yörede şeftali
yetiştiriciliği yapılmakla birlikte Marmara
Bölgesi başta gelir. Şeftali türü içersinde
üç varyete vardır. Tüylü, tüysüz ve
Domates şeftalisi.
EKOLOJİK İSTEKLERİ
İklim : Şeftali değişik iklim
şartlarına uyabilen meyve türüdür.
Yetiştiriciliğini sınırlayan faktörlerin
başında düşük kış sıcaklıkları, çeşidin
soğuklama ihtiyacı, ilkbahar geç donları ve
düşük yaz sıcaklığı gelir. Kış sıcaklığının –
18,-20 °C’ ye düştüğü yerlerde gözler ve
sürgünler, -25 °C’ ye düştüğünde ağaçlar
donabilir.
Şeftalinin kış soğuklama istekleri
250-1250 saat arasında değişmektedir.
Kış soğuklama ihtiyaçlarını
tamamlayamadıklarında ağaçlar çiçek
tomurcuklarını ve çiçeklerini silkeler,
İlkbaharda çiçeklenme geç ve düzensiz
olur. Çiçekler açıldıktan sonra, meydana
gelen ilkbahar geç donlarından çok zarar
görürler. Yaz sıcaklığının düşük olduğu
bölgelerde meyve olgunlaşması gecikir,
kalite düşer.
Toprak : Şeftali süzek, kumlu,
killi, tınlı, milli, çakıllı ve çabuk ısınan
alüvyal toprakları sever. Toprak PH’ sının
6-7 arasında olması gerekir. Kumlu
topraklarda fazla sulama ve iyi gübreleme
ile şeftali yetiştirilebilir. Ağır nemli ve
killi olan soğuk topraklarda şeftali
sürgünleri pişkinleşemediğinden kış
soğuklarından zarar görerek zamklaşmaya
başlar.
ANAÇLAR
1- Şeftali Anaçları : Kültür
çeşitleri ile iyi uyuşur. Kaliteli ve bol ürün
verirler. Zorunluluk olmadıkça diğer
anaçlar kullanılmamalıdır. Yapılan
çalışmalar neticesinde nematoda dayanıklı
Nemaguard anacı bulunmuştur.
2- Erik Anaçları : Ağır ve taban
suyu yüksek bölgelerde şeftaliye anaç
olarak kullanılır. Fransa da bulunan
St.Fluen GF 655-2 ve Dames 1969 erik
klon anaçları şeftalilere anaç olarak
kullanılmakta ve kirece kısmen dayanıklılık
göstermektedir. St.Fulien Hybri de N-1 ve
N-2 tohum anaçları kullanılmaktadır.
3- Badem Anaçları : Kireçli
topraklarda şeftaliye anaç olarak
kullanılır. Ağaçlar küçük ve kısa ömürlü
olurlar. Anaçla kalem arasında uyuşma
genellikle iyi değildir. Fransa’da bulunan
Amendies Pecher GF 557 ve 677 klon
anaçları % 12’ nin üzerinde kireçli
topraklarda iyi netice vermiştir.
4- Kayısı Anaçları : Kurak
bölgelerde, nematoda dayanıklı olması
nedeniyle anaç olarak kullanılır. Fransa’da
Abricatier A 843 tohum anacı olarak
kullanılmaktadır.
5- Bodur Anaçlar : Şeftalilerde
Prunus tomentosa (Erik türü) bodur anaç
olarak kullanıl-maktadır. Ara anaç olarak
Prunus subaordata kullanılırsa bodurluk
artmaktadır. Ayrıca Siberian C şeftali
bodur anacı da sık dikim için
kullanılmaktadır. Bu ağacın taç hacmini
yaklaşık %20 azaltmaktadır.
Ülkemizde bu anaçlar henüz
araştırma safhasındadır. Üreticilerimiz
tarafından zayıf anaçlar kullanılarak sık
dikimle bahçe tesisine henüz
başlanmamıştır.
DÖLLENME BİYOLOJİSİ
Şeftali çeşitlerinin çoğu autogam ve
diploit olduğundan kendine verimlidir.
Sadece J.H Hale çiçek tozu morfolojik
kısırlığı bulunan çeşitler dölleyici bir
çeşide ihtiyaç gösterirler.
BAHÇE TESİSİ
Şeftali bahçeleri genellikle 1 yaşlı
fidanlarla kurulur. Şeftali ağacı erken
meyveye yattığı ve toprağı uzun yıllar işgal
ettiği için dikimden önce derin bir toprak
işlemesi yapılarak toprağın alt üst edilmesi
gerekir.
Derin sürümden sonra bahçenin
tesviyesi yapılır. Dikimden önce bahçe yeri
normal derinlikte sürülür düzeltilir ve
otları toplanır.
Bahçe tesisinde ağaçlara verilecek
mesafe anaca ve toprak şartlarına göre
değişmekle beraber ortalama olarak 5 X 5
m veya 6 X 6 metredir. Fidan dikimi
yaprak dökümünden gözlerin uyanmasına
kadar geçen zaman içinde yapılır.
YILLIK BAKIM İŞLEMLERİ
TOPRAK İŞLEME
Şeftali bahçelerinde yabani otları yok
etmek, toprakta su kaybını önlemek, toprağın
havalanmasını ve kök faaliyetlerini artırmak,
mikroorganizmaların çalışmalarını kolaylaştırarak
köklerin besin maddelerinden iyi
faydalanmalarını sağlamak için yapılır. Toprak
işlemesi sonbaharda derin olmak üzere pullukla
sürme şeklinde olur. Bu toprak işleme
sırasında, fosforlu ve potaslı gübrelerde
verilir. İlkbahar ve yaz aylarında ise diskaro
ve çapayla toprak otlandıkça, sulamalardan
sonra, 8-10 cm derinliğinde sathi toprak
işleme yapılır.
GÜBRELEME
Şeftali ağaçları çabuk büyür, çok
verimli olup iyi havalanan orta karakterdeki
topraklarda yetiştirilirler. Orta yapıdaki
topraklarda ise besin maddelerinin yıkanması
ve şiddetli mikroorganizma faaliyeti
sonucunda, besin maddesi kaybı nispeten fazla
olur. Bu sebeplerle, şeftali bahçelerinin iyi
gübrelenmesi gerekir. Aksi halde, ağaçlarda
kısa bir süre sonra sürgün gelişmesi yavaşlar,
verim azalır. İyi bir gübreleme ahır gübresi ve
yeşil gübreye ilaveten ticari gübrelerin
verilmesi ile olur. Üç yılda bir sonbaharda 2-3
ton/da hesabıyla ahır gübresi veya her yıl
yeşil gübre verilerek, toprağın organik
maddesi arttırılmalıdır. Ahır gübresine
ilaveten azot, fosfor ve potasyumlu destek
gübreleme yapılır. Ticari gübreleri verirken
fosforlu gübrenin tamamı ile azotlu gübrenin
yarısı Şubat–Mart aylarında verilmelidir.
Fosforlu ve potasyumlu gübreler ağaç tacının
iz düşümüne daire şeklinde açılan 15-20 cm
genişlik ve derinlikteki hendek içersine
serpilerek toprakla örtülür. Azotlu gübre ise
yine, ağaç tacı izdüşümüne daire şeklinde
serpilip tırmıkla karıştırılır. Azotlu gübrenin
diğer yarısı Mayıs-Haziran aylarında verilir.
Verim çağındaki bahçede ağaç başına verilecek
gübre miktarı 1-2 kg süperfosfattır.
SEYRETME
Meyve çekirdeğinin sertleşmeye
başlamasından hemen önce veya bu sıra yapılır.
Bu devrede normal dökümler geçmiş ve
meyveler kolaylıkla seçilecek bir iriliğe
ulaşmıştır. Seyrelme her 15-20 santimde bir
meyve kalacak şekilde yapılmalıdır. Bir
bahçede seyreltme yapılırken ilk olarak
erkenci çeşitlerle işe başlamalı, olgunluk
sırasına göre devam edilmelidir. İri çeşitlerde
fazlaca seyreltme yapılmalıdır. Kimyasal
maddelerle ve hormonlarla meyve
seyreltmenin sakıncaları olduğundan tavsiye
edilmemektedir.
SULAMA
Şeftali, çekirdekli meyveler arasında
en fazla su isteyen bir ağaçtır. Şeftali ve
ağaçlarında ilkbaharda iyi bir sürgün ve yaprak
teşekkülünü sağlamak, meyve dökümlerini
önlemek, meyvelerin normal iriliklerini ve
ertesi yıl için yeterli ölçüde çiçek tomurcuğu
teşekkülünü sağlamak için, vejetasyon
periyodunun başından sonuna kadar toprakta
ihtiyacı karşılayacak ölçüde suyun bulunması
gerekir. Toprakta hiçbir zaman solma
noktasının altına düşmemesi gereken su,
yağışlarla veya bunun yetersiz olduğu
durumlarda sulama ile sağlanır. Buna göre
sulama süresi ( İlkbahar-Sonbahar arası
periyot ) sulama sayısı yani sulama aralığı; hava
sıcaklığına, yağış durumuna, toprağın fiziksel
yapısına ve taban suyuna göre değişecektir.
Kışları ılık ve kurak bölgelerde
İlkbaharda bile sulamaya ihtiyaç duyulabilir.
Çekirdeğin sertleşmeye başladığı devreden
meyvelerin toplanmasına kadar sulamalar
tekrarlanır. Sıcak yerlerde ve kumlu
topraklarda sulama haftada bir kere
tekrarlandığı halde, tınlı, humusca zengin
topraklarda üç haftada bir sulama yeterli
olabilir.
Hasattan bir hafta on gün önce yapılan
sulamalar, meyvelerde irileşme-ye yardım eder
Bu durum geççi çeşitlerde daha çok önem
kazanır. Hasattan sonra ağaçlarda meyve
bulunmadığına göre artık sulama zorunluluğu
kalmadığı düşünülmelidir. Bundan sonra çiçek
tomurcukları teşekküle devam eder ayrıca
ertesi yıl ilkbaharda kullanılacak ve kışın
ağaçlara dayanıklılık temin edecek olan depo
maddelerinin teşekkülü ve yığılması bu
periyotta olur, yaprak dökümüne kadar sürer.
Buna göre su ihtiyacı da devam edecektir.
Sulamada dikkat edilecek noktalardan
biriside az su ile sık sık, sulama değil, toprağın
derinliklerine kadar ulaşan bolsu ile sulama
yapmaktır. Böylece köklerin normal olarak
büyümeleri ve fonksiyonlarını iyi bir şekilde
yapmaları sağlanır. Çok faydalı kültürel
tedbirler olmasına rağmen sulamada aşırıya
gidilmemelidir.
BUDAMA
Şeftali ağaçları diğer meyve ağaçlarına
göre daha fazla budama ister. Sebebi
meyvelerin bir yaşlı dalların üzerinde teşekkül
etmesi ve normal bir ürün alınabilmesi için bu
tür sürgünlerin yeterli ölçüde sağlanma
zorunluluğudur. Öte yandan şeftali bir çok
meyve ağaçlarına göre daha çabuk kuvvetten
düşer. Zaman zaman yapılacak kısa budamalar
ve iyi gübreleme ile ağacı gençleştirmek ve
mahsul devresini uzatmak mümkün olur.
Böylece budama bir yandan verimliliği öte
yandan ağacın uzun ömürlü olmasını sağlar.
Şeftalide genel olarak birisi şekil ve ötekisi de
meyve budaması olmak üzere iki türlü budama
yapılır. Budama mevsimi olarak kış ve yaz
budaması olarak ikiye ayrılır.
Yaz budaması kış budamasını devamıdır.
Şeftali ağacı bölgeye uygun olarak goble veya
değişik doruk dallı olarak taçlandırılır.
Mahsul budaması yapılırken ağaçlarda
vejetatif gelişme ve meyve tutumu arasındaki
başlangıç yıllarında dengenin kurulmasına,
sonraki yıllarda bunun korunmasına çaba
gösterilmelidir. Budama ağaçta uygun bir
budama ve iyi bir meyve seyrelmesi ile olur.
Ağaç verim çağına gelince sürgünden geri
kalmaması için yeterli ölçüde dal ve meyve
seyreltmesi yapılmalıdır.
Tam mahsul çağında ise sürgün
gelişmesi teşvik edilmelidir. Verim çağındaki
şeftali ağaçlarının her yıl budanması gerekir.
Aksi halde ağaç yana ve yukarı doğru çabuk ve
kuvvetli gelişir.
