ZEYTİN YETİŞTİRİCİLİĞİ
Ülkemiz zeytinin anavatandır. Dünyanın en
önemli zeytinci ülkeleri arasında yer alan Türkiye
dane zeytin üretimi bakımından dünyada 4.sırada yer
almakla birlikte özellikle siyah zeytin üretiminde
1.sıradadır. Elde edilen ürünün yaklaşık %75’i yağlık,
%25’i ise sofralık olarak değerlendirilmektedir.
Zeytinyağı yüzyıllar boyunca lezzeti ve besleyici
özelliklerinin yanı sıra tıbbi yönüyle de önemlidir.
İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ
Zeytin entansif yetiştiriciliğe uygun olduğu
gibi, diğer ürünlerin yetiştirilemediği besin
maddelerince fakir ve sulama imkanı bulunmayan kıraç
topraklarda da yetiştirilebilmektedir. Ilıman iklimden
hoşlanan zeytin için kışın dayanabileceği en düşük
sıcaklık –7oC olup bu derecenin altında don zararı
artar. Yıllık yağış en az 400 mm olmalıdır. Zeytin
genellikle kalkerli-kumlu, derin nemli ve besin
maddelerince zengin toprakları sever. Toprak
derinliği nem miktarının uygun olduğu yerlerde 75 cm,
alttaki ana kayanın yekpare olduğu yerlerde en az 150
cm olmalıdır.
BAHÇE TESİSİ
Zeytin yetiştiriciliğinde farklı şartlarda
değişik dikim şekilleri uygulanabilir. Genellikle, düzgün
ve köşeleri dik açılı yerlerde kare, ara ziraatı yapılan
yerlerde dikdörtgen, geniş sahalarda birim alanda
daha fazla ağaç dikmek için üçgen dikim şekilleri
tercih edilir. Buna mukabil meyilli alanlarda toprak-su
muhafaza tedbirleri alındıktan sonra kontur dikim
uygulanır. Dikim öncesi iyi bir toprak işleme, gerekli
ise drenaj ve tesviye işleri mutlaka yapılmalıdır.
Zeytinlik tesisinde aşı veya çelik yöntemiyle
yetiştirilmiş 2-3 yaşlı fidanlar kullanılmaktadır
Dikimde fidanlara uygulanacak aralık ve mesafelerin
tespitinde çeşit özelliği dikkate alınmalıdır. Küçük taç
oluşturan Gemlik çeşidi 5 x 5 m aralık ve mesafe ile
dikilebilir. Domat gibi büyük ve yaygın ağaç yapısına
sahip çeşitlerde ise ileride bir sıkışıklığa sebep
olmamak için aralık ve mesafeler daha geniş
tutulmalıdır. Fidan dikiminde 80x80 cm’lik
derinlikte açılan çukurlara dikim tahtası kullanılarak
dikim yapılmalıdır.
Dikim sonrası hastalık ve zararlılardan
korunmak için kesim yerleri macunlanmalı, birkaç yıl
bolca sulanmalı, yabancı ot mücadelesi yapılmalı,
çanakta oluşan kaymak çapalanmalı, hastalık ve
zararlılarla yoğun mücadele edilip ikinci veya üçüncü
yıl hafif kesimle şekil verilmeye başlanmalıdır.
TOPRAK İŞLEME
Hasat sonu kış yağmurlarının toprağa daha iyi
işlemesi için sıra araları 5 soklu pullukla 20-25 cm.
derinlikte işlenebilir. Ağır topraklar kumlu topraklara
göre daha derin işlenmelidir. Orta ve ağır bünyeli
topraklarda pulluğun aynı işleme derinliğinde sık sık
kullanılması sonunda çizi tabanı denilen bir katman
oluşur. Bu tabaka dip kazan aleti ile sürülmelidir veya
sürüm derinliği değiştirilmelidir.
İlkbaharda kazayağı, diskaro, kombine tırmık
gibi aletlerle yüzeysel sürüm yapılır. Bu dönemdeki
toprak işlemenin çiçek tutumu başlangıcından birkaç
hafta önce bitirilmiş olması gerekir. Yüzeysel toprak
işleme, sulamadan sonra yüzeysel toprağın yapısını
iyileştirmekte ve yabancı ot kontrolü sağlamaktadır.
GÜBRELEME
Zeytin ağacı gelişme başlangıcı ve çiçeklenme
dönemi olan Mart-Mayıs ayları ile çekirdek
sertleşmesi dönemi olan Temmuz aylarında daha fazla
bitki besin maddesine ihtiyaç duyar. Zeytinliklerin
Şubat-Mart aylarında ilkbahar yağmurlarından önce
gübrelenmesi gerekmektedir. Azot, fosfor ve potasın
hepsi birden verileceği gibi, fosfor ve potasın tümü
ile, azotun ise 2/3’ü şubat-mart’ta 1/3’ü de meyve
döneminde uygulanabilir.
SULAMA
Zeytin üretim alanlarımızın %75’i kır ve kırtaban
gibi meyilli alanlarda olup %90’nı kuru şartlarda
bulunmaktadır. Mümkün olan yerlerde zeytinleri
sulamak,
Zeytin yıl içersisindeki tüm gelişme
dönemlerinde topraktaki nem eksikliğine göre çeşitli
tepkiler gösterir. Bunları gidermek için ihtiyaç
duyduğu dönemlerde sulamak gerekir. Sulamaya en
çok ihtiyaç duyulan dönem çiçeklenme sonu ile
meyvede renk dönüşümü aşamaları arasındaki
dönemdir. Özellikle de çekirdek sertleşme döneminde
zeytinin su ihtiyacı karşılanmalıdır. Bu dönemde
sulama yapılırsa ürün miktarı ağırlıkça artarken,
ürünün sofralık değeri de yükselir.
BUDAMA
Zeytin ağacının gençlik, olgunluk ve yaşlılık
dönemlerine ait muhtelif safhalarında farklı budama
sistemleri uygulanır. Bunlar şekil, mahsul ve
gençleştirme budamaları olarak tanımlanabilirler.
Şekil budaması; fidanın mümkün olduğu kadar
kısa sürede şekillenip geliştirilerek meyveye
yatmasını sağlamak için yapılır.
Zeytinlere genellikle tek gövde ve 3-4 ana
dallı olacak biçimde şekil verilir.
Fidanlıklarda ve genç tesislerde; ilk yıl;
çatıyı teşkil edecek ana dalları oluşturmaya yönelik
seyreltmeler yapılır ve gövde üzerinden çıkan
sürgünler ve ayrıca dipten çıkan kuvvetli dip
sürgünleri temizlenir. Daha sonraki yıllarda tacın
dengesini bozan birbirine yakın, üst üste binmiş
gereksiz dallar uygun şekilde kesilir. Bu işlem yazın
yapılabildiği gibi kışın da yapılabilir.
Verimlilik devresindeki budamaya mahsul
budaması denilmektedir. Amaç, tacın yaprak odun
oranı açısından dengede tutulması suretiyle yeşil
aksamın daha iyi havalanmasını, güneşlenmesini temin
etmek ve bunun sonucunda verimliliğin devamını
sağlamaktır.
Mahsul budaması; her yıl yapıla-bildiği gibi
iki yılda bir, verim yılı öncesinde de uygulanabilir.
Budama ilkbaharda ve de soğuk tehlikesi yüksek olan
yerlerde şiddetli soğuklar geçtikten sonra
yapılmalıdır. Bol su ve gübre bulan ağaçlar hafif bir
şekilde budanmalıdır ki, aşırı kuvvetli sürgün teşekkül
etmesin. Çünkü bu tip sürgünler genellikle verimsizliğe
sebep olurlar. Suyun ve gübrenin yetersiz olduğu,
hastalık ve zararlıların tesiriyle zayıf düşmüş ağaçlar
daha sert bir şekilde budanmalıdır.
Gençleştirme budaması; ana dal seviyesinde,
gövde seviyesinde ve dipten olacak tarzda yapılabilir.
Odunlaşmış, çıplaklaşarak uzamış ve sadece uç
kısımlarında az miktarda ürün alınabilen ana dallara
sahip ağaçlarda tacın yeniden şekillendirilmesi için bu
ana dalların ortadan kaldırılması gerekir.
Dallar gövdeye bağlandıkları noktanın 15-20
cm üzerinden kesilir. Bu kesim ya periyodik yapılır
veya ana dalların hepsi tümden çıkartılırlar. Bu
kesimlerde aşı yerine dikkat edilmelidir. Gövdeleri
çürümüş ve içleri boşalmış yaşlı ağaçlar ancak dipten
kesilerek gençleştirilebilir. Gençleş<font face="Comic
